In de Wereld
Hamburg | Duitsland

Ontzettend veel mensen hebben het verhaal van Edward Snowden opgeëist. Maar degenen die zijn leven hebben gered bleven de afgelopen drie jaar opvallend stil. Onderzoeksjournalist Sönke Iwersen van de Duitse krant Handelsblatt ging op zoek naar de antwoorden achter de Oscar-winnende documentaire Citizenfour van Laura Poitras en de heroïsche Oliver Stone verfilming en ontdekte dat Snowden twee weken lang was ondergedoken bij vluchtelingen in Hong Kong.

Tijdens het 33e congres van de in 1981 opgerichte Duitse hackersorganisatie CCC verzamelden zich eind december meer dan 12.000 mensen in een congreshal in Hamburg om te praten over internetvrijheid, politiek en privacy. Op de tweede dag vertellen Iwersen en mensenrechtenadvocaat Robert Tibbo het verhaal van Ajith, Nadeeka en Supun uit Sri Lanka en Vanessa uit de Filippijnen. „Zij zijn mijn cliënten en ik vertrouw hun ontzettend, bovendien zijn het vluchtelingen en het leek me logisch om Snowden dus ook in die community onder te brengen. De status van vluchtelingen is in Hong Kong volledig gemarginaliseerd en daarom zouden ze daar niet naar hem gaan zoeken,” aldus Tibbo.

Vluchtelingen worden vaak neergezet als een naamloze massa, het object van anonieme beslissingen in plaats van zelfstandig opererende machten. Wie ooit op de vlucht was weet dat je onderweg volledig afhankelijk bent van de mensen die je helpen en dat een vreemde het verschil tussen leven en dood kan betekenen. Voor Ajith, Nadeeka, Supun en Vanessa was Snowden een van hen. Via een krakerige videocall vanuit Hong Kong belt Vanessa naar Hamburg. Een minutenlang applaus volgt. „De nacht dat ik Snowden ontmoette wist ik niet wie hij was, ik zag een onbekende witte man die onderdak nodig had. De volgende morgen, vroeg Edward mij of ik een Engelse krant wilde kopen en toen ik bij de kiosk aankwam en zijn hoofd op alle voorpagina’s zag was ik geschrokken. Het was de eerste keer dat ik besefte dat de man die in mijn huis, op mijn bed achter zijn computer zat, de meest gezochte man ter wereld was.”

De acceptatiegraad van vluchtelingen in Hong Kong is met 0,56% nihil. Nadat deze drie families hebben geweigerd antwoorden te geven over Snowden of mee te werken tijdens ondervragingen zijn hun minimale kansen verdwenen. Daarbij komt dat zij, sinds hun identiteit bekend is geworden, geen hulp meer ontvangen van de ISS-HK (International Social Service Hong Kong) en geen eten, onderdak, scholing voor hun kinderen of medische verzorging meer krijgen. Aangezien zij als vluchtelingen niet mogen werken zijn deze families nu volledig afhankelijk van donaties via de website www.gofundme.com/snowdenguardians die Tibbo heeft opgezet.

„Hoe kunnen wij jou helpen, nadat jij zoveel hebt opgegeven om iemand anders te helpen?” vraagt iemand uit de zaal aan Vanessa. "Ik hoop dat je je hart kan openen voor onze zaak en geld kan doneren voor ons zodat onze drie families naar een ander land kunnen, zoals Duitsland of Canada. Alsjeblieft, vergeet ons niet,” zegt ze met een gebroken stem. In de zaal is het muisstil en om mij heen zie ik ontroerde gezichten, een staande ovatie volgt. „Thank you”.

Dit artikel werd gepubliceerd in de Groene Amsterdammer nr. 3, 18 januari 2017