Abracadabra

‘Soms zou ik wel naar de mensen willen schreeuwen: ‘Mensen! Let op! Zie je het dan niet?’ maar ze zien het niet. De mensen willen graag voor de gek gehouden worden’, (‘See you in Vegas’, 2007, documentaire over Hans Klok)

De taak van de illusionist is om de werkelijkheid te manipuleren en het geheim van zijn trucage goed verborgen te houden, zodat het lijkt alsof hij echt kan toveren. Pas dan is de truc geslaagd. Het leven van de illusionist bestaat uit het creëren van perfect uitgewerkte trucs. Mensen kunnen niet zweven en doorgezaagd worden om vervolgens zonder schrammetje uit een doos tevoorschijn te komen en toch is er niets liever dat we willen geloven. We worden graag bedrogen en laten de illusie levend, bang dat de zeepbel barst en het tijdelijke bedrog waar we ons graag in hullen plotseling ophoudt te bestaan.

Ik was bij de show van Hans Klok, Neerlands beroemdste en meest succesvolle illusionist. Hans Klok komt op met een flair waar zelfs James Bond nog jaloers op zou zijn. Hij voert je mee naar het eerste begin, zijn jeugd met foto’s van kleine Hans in de tuin aan het goochelen. Omringd door confetti, met uitzicht op mooie strakke jongens en meisjes in een ouderwets vermakelijke variété show geniet ik. Veel trucs vind ik flauw en ouderwets, allang op tv gezien en dan ook nog eens spannender. En dan, plotsklaps, twee benen. Twee slanke bruine benen in een kort roze nietsverhullend rokje. Tergend langzaam lopen ze over het podium. Maar waar is het bovenlichaam? Verdwenen? Een raadsel. Ik blijf hopen dat het echt is en dat er zo iets gaat komen dat alle wetten en verbeelding in mijn hoofd te boven gaat. Dat Hans Klok een soort Messias is die het onmogelijke waar kan maken. Ik wil niet geloven dat de illusie vastligt in wetenschappelijke regels en al duizend keer gerepeteerd is, ik wil een wonder.

Ziehier het succes van de illusionist en zijn trucs, we willen geloven dat het waar is. Volgens Hans Klok is de hernieuwde aandacht voor magie en goochelkunst heel logisch: ‘Mensen geloven graag dat het waar is wat ze zien. Ik denk dat mensen zelf wel eens onzichtbaar zouden willen zijn. Er zijn momenten in je leven waarop je wel even zou willen verdwijnen. Het is een hernieuwde interesse die erg goed voor ons vak.’ Deze nieuwe tendens heeft ook Hollywood bereikt. Steven Spielberg maakt op dit moment een film over het leven van de bekende illusionist Houdini, de Nederlandse regisseur van ‘Alles is liefde’ Joram Lürsen is bezig met een nieuwe film die ‘De grote verdwijntruc’ gaat heten. Deze films gunnen ons een kijkje in de spannende wereld die magie heet. In 2006 kwam de film ‘The Prestige’ van Christopher Nolan uit. ‘The Prestige’ vertelt het verhaal van twee elkaar beconcurrerende illusionisten. Ze offeren alles op om de beste te zijn en de rivaliteit tussen de voormalige bondgenoten is moordend. De technisch perfecte uitvoering van de trucs is van levensbelang. Beide illusionisten hebben dan ook een soort professor in dienst die in een heus laboratorium experimenteert met nieuwe trucs en het bouwen van machines. Hans Klok: ‘Ik vond vooral het eerste uur van ‘The Prestige’ heel erg goed omdat het echt laat zien hoe het vroeger ging en eigenlijk nog steeds is. De concurrentie en het geheimzinnige. Nog steeds werkt het zo dat als ik een bestaande illusie wil kopen van een andere illusionist het allemaal heel erg spannend is. Dan gaan de deuren op slot en wordt er een contract voor de notaris ondertekend waarin je volledige geheimhouding zweert en dan krijg je het geheim te horen. Dat gaat mondeling en wordt dus ook niet opgeschreven. Het zit alleen in mijn hoofd en in het hoofd van degene van wie ik de truc koop. Ik koop dan een soort licentie dat ik de truc mag uitvoeren, het is niet van mij.’ In de andere recente film over magie ‘The Illusionist’ van Neil Burger (2006) moet er iets worden teruggehaald. Niet zomaar iets; de jeugdliefde van het hoofdpersonage, de illusionist. In deze romantische film is de scheidslijn tussen magie en werkelijkheid erg dun. De illusionist heeft er alles voor over om zijn publiek te laten geloven dat zijn trucs waarheid zijn. Volgens Hans Klok is deze film een beetje ongeloofwaardig ‘Al zitten er wel een paar mooie illusies in van grootheden als Robert Houdin. De eerste echte illusionist.’ De illusies in deze films zijn verworden tot kunst; hier geen simpel trucje maar de ‘raison d’être’ van de illusionist en het gevolg van een jarenlange en devote toewijding.

Grote veranderingen hebben zich echter voorgedaan in de afgelopen decennia. In films als ‘The Prestige’ en ‘The Illusionist’ is magie een soort aangedikte wetenschap. Rond 1900, de Gouden Eeuw van de magie, in de tijd dat de films zich afspelen bestond er geen film of tv. Nu zijn we gewend aan actiefilms en allerhande specialeffects waarin het de gewoonste zaak van de wereld is dat mensen tegen gebouwen op kunnen lopen, van flats in helikopters springen en ongedeerd uit ontploffende auto’s tevoorschijn komen. Waarom zouden we überhaupt nog gaan kijken naar een kaartentruc en een meisje in een doos? Is er nog bestaansrecht voor de magie? Volgens Hans Klok is de nieuwe aandacht voor magie helmaal niet zo vreemd en zijn mensen juist steeds meer op zoek naar magie: ‘Die jongelui van tegenwoordig hebben helemaal geen eigen leven meer. Ze leven in een digitaal tijdperk met een laptop die de hele dag aanstaat. De hele dag kijken ze naar zo’n beeldscherm en maken ze zelf niets meer mee. Het leven is al zo sciencefiction geworden, dat mensen het toch weer heel gek vinden om mensen door de lucht te zien zweven of onthoofd te worden en dat er dan een ander hoofd op wordt gezet. Dat gaat de mensen dan weer te boven terwijl de magie eigenlijk een heel oud ambacht is. Je zit als toeschouwer in de zaal haast bovenop de trucs en je let heel goed op en toch begrijp je niet hoe het werkt. Het gebeurd voor je ogen, niet op een beeldscherm of tv en je begrijpt er geen snars van. Dat is pure magie.’’

Gepubliceerd in Mister Motley #19 Magie