Niets is wat het lijkt

Er lijkt een hernieuwde aandacht voor magie. Steven Spielberg maakt op dit moment een film over het leven van Houdini, de Nederlandse regisseur van ‘Alles is liefde’ is bezig met een nieuwe film die ‘De grote verdwijntruc’ gaat heten. Films als ‘The Prestige’ en ‘The Illusionist’ hebben ons een kijkje gegeven in de spannende wereld van magie en geheimen. Hans Klok bereikt de sterrenstatus, tijd voor een interview.

Mirthe Berentsen van Mister Motley in gesprek met de wereldberoemde illusionist Hans Klok.

Om maar meteen met de deur in huis te vallen, waar komt het vandaan, deze nieuwe magie-interesse?
Toevallig had ik het er gister in de auto nog over, die jongelui van tegenwoordig hebben helemaal geen eigen leven meer. Ze leven in een digitaal tijdperk met een laptop die de hele dag aan staat. De hele dag kijken ze naar zo n beeldscherm ze maken zelf niets meer mee. Het lijkt soms wel alsof mensen nog alleen maar digitaal leven. Geen gesprekken meer met vrienden, alleen via de laptop. Het leven is al zo sciencefiction geworden, dat mensen het toch weer heel gek vinden om mensen door de lucht te zien zweven of onthoofd worden en dat er dan een ander hoofd op wordt gezet. Dat gaat deze mensen dan weer te boven terwijl dat eigenlijk een heel oud ambacht is.

Mensen zijn zoveel gewend in films, springen uit helikopters en tegen gebouwen oplopen. Waarom zouden we nog naar simpele kaartentrucs gaan kijken, als we weten dat ook dat trucage is?
Mensen verwachten dus ook veel meer show in de trucs, het moet spectaculair zijn om naar te kijken. Ik denk dat mensen wensen dat ze onzichtbaar zouden kunnen zijn. Er zijn altijd wel momenten in ons leven waarop je wel even zou willen verdwijnen. Het is een hernieuwde interesse, dat is goed voor ons vak. Maar ik denk dat het voor veel mensen ook een stuk romantiek is. Alles gaat met geheimen, je praat met je medewerkers in codes, dat is natuurlijk heel spannend. Dat verklaart denk ik ook waarom de ‘Da Vinci Code’ en zulk soort boeken nu zo populair zijn. Maar het wordt ook geromantiseerd, ons werk, het is heel hard werken. Ik ben de enige illusionist die aan het touren is in Europa. In Amerika zijn dat er misschien twintig, dus dat is relatief heel klein.

Is het ook zo geheim en spannend als het lijkt?
Ik vind het wel, ik voel mezelf een bevoorrecht mens. Ik lijd het leven zoals ik het altijd al wilde. Alles wat ik wilde is bereikt. Ik wilde in Caré staan, ik wilde in Las Vegas staan en dat is allemaal gelukt. Niet alles even succesvol, maar ik heb het wel gedaan. Nu stel ik mezelf weer nieuwe doelen. Ik zou wel een keer de openingsact van de Olympische Spelen willen zijn.

Dus we zien jou in 2012 in Londen optreden?
Dat lijkt me wel. Je moet niet passief zijn. Ik moet ze dan bestoken met e-mails, brieven en video’s. Niets gaat in het leven vanzelf, kansen creëer jezelf. Het is niet zo dat het bij beroemde mensen vanzelf wel komt aanwaaien, om op de top te blijven moet je keihard werken. Je moet blijven ondernemen en investeren.

In de documentaire ‘See you in Vegas’ (2007) van Antoinette Beumer en Maik Krijgsman die gemaakt is over jou leven zie je dat ook heel duidelijk naar voren komen. De jonge Hans die al vanaf dat hij zes jaar is hard werkt om zijn droom te verwezenlijken. De droom om ’s werelds meest beroemde illusionist te worden. Alles in jouw leven staat in het teken van die droom en alles moet daarvoor wijken, zelfs familierelaties.
Je moet keihard werken om je droom te verwezenlijken. Ik ben heel ambitieus. Dat mis ik ook vaak in veel mensen, dan zijn ze best wel goed in dingen maar dan zijn ze niet ambitieus genoeg. Dan hopen ze en wachten ze dat ze ontdekt worden. Zoals in Idols, maar dat is natuurlijk alleen maar tijdelijke commercie. Het is trouwens wel grappig dat mensen erin geloven.

Heb je de films ‘The Prestige’ en ‘The Illusionist’ gezien?
Ja, en ik vond vooral het eerste uur van ‘The Prestige’ heel erg goed omdat het echt laat zien hoe het vroeger was en eigenlijk nog steeds is. Na het eerste uur wordt de film een beetje ongeloofwaardig. Met die dubbele personages enzo. Wat ook leuk is aan die film is dat je duidelijk ziet dat mensen honderd jaar geleden geen enkel respect voor dieren hadden en dat elke show er vele parkietjes sneuvelden. Dat gebeurde toen echt zo, je had honderd parkietjes per voorstelling nodig.

Jij hebt niet stiekem ook honderd dode duiven achter het podium liggen?
(geschrokken) Nee, nee ben je gek. Daar kom je tegenwoordig echt niet meer mee weg.

Om nog even terug te komen op de film. Wat herkende je?
De concurrentie is nog steeds moordend en we zijn echt geen goede vrienden van elkaar. Ik speelde in Las Vegas en David Copperfield speelde in de zaal naast mij. Ik nodigde hem uit voor de première maar ik hoorde niets van hem, geen bos bloemen, niets. Maar gelukkig zijn er ook mensen die niet zo zijn. Zoals de Duitse Siegfried & Roy, die hebben Vegas helpen opbouwen. Zij zijn heel vriendelijk. Maar er zijn zo weinig echt goede en bekende illusionisten dat de concurrentie heel groot is. Er zijn natuurlijk honderden bekende zangers en zangeressen en maar een tiental goede illusionisten. Het blijft een beetje een onderontwikkeld vak het is heel hard werken om het een moderner imago te geven. In de popindustrie werkt bijvoorbeeld de pianist van Whitney Houston ook mee aan de nieuwe cd van Mariah Carey, dat is allemaal heel gewoon. Bij ons kan dat echt niet. Al mijn personeelsleden hebben een contract moeten ondertekenen dat ze nooit in hun leven met een andere illusionist werken en nooit een geheim doorvertellen. Dat is allemaal zo beschermd. Niemand van ons kent de hele show, behalve ik. Ze weten alleen maar kleine deeltjes.

Zijn er trucs in ‘The Prestige’ die jij ook doet?
Ik heb de onderwaterontsnapping een tijd in mijn show gehad. Dat was wel echt een toestand hoor, die illusie, die doe je niet zomaar. Je kunt het alleen aan het einde van je show doen omdat je zeiknat bent. Ik vind het heel eng om onder water te zijn en ergens niet uit te kunnen. Ik heb toen ook lessen gevolgd bij een duikschool, zodat ik mijn adem kon inhouden. Maar ik was dan heel bang dat ik kriebelhoest zou krijgen onder water en dan zou stikken. Het is heel raar want in zo’n bak van glas zie je niets, je ziet alles heel wazig, je ziet het publiek niet eens meer.

Jammer dat je die illusie niet meer doet. Het had mij wel leuk geleken, zo’n zeiknatte Pamela Anderson uit een bak… (Pamela Anderson was vorigjaar de assistente van Hans Klok tijdens zijn show op The Strip in Las Vegas).
Misschien doe ik het over een jaar wel weer doen. Ik heb Pamela beloofd dat we dat een keer gaan doen. Ik ga volgende week bij haar op bezoek in Malibu, dus we zien wel. Misschien gaan we nog wel een keer samen optreden. Pamela is trouwens geweldig. We kenden elkaar aanvankelijk niet. Ik belde haar advocaat en toen hadden we een afspraak met haar. Dat was zo raar, die vrouw is zo beroemd en zo bekend. Toen kwam ze daar binnen in een soort wachtkamer, met een super kort rokje en hele hoge glazen laarzen.

Niet een beetje casual?
Oh nee, dat woord kent ze niet. Het leek trouwens net alsof ze zich met een viltstift had opgemaakt, want dat kan ze niet zelf. Normaal doet iemand haar make-up maar die dag niet.

‘The Illusionist’ is een meer romantische film, wat vindt je daarvan? Ik vond in de film één truc heel goed, met een sinaasappelboom die voor je ogen groeit op het podium. Is dat een bekende truc, zou jij dat ook kunnen?
Dat is een hele bekende truc van de Fransman, Robert Houdin. De bekende Houdini heeft eigenlijk zijn naam gepikt en er een ‘i’ achter gezet. Maar Houdin was eigenlijk de eerste echte
 ‘gentleman magician’. Het is een geweldige truc die veel navolging heeft gehad. In die tijd was magie echt een soort wetenschap, dat komt gelukkig wel weer een beetje terug. Dit jaar bestond de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen 200 jaar en ik mocht daar optreden. Dan treed je dus op voor mensen die zo geleerd zijn en alleen maar kunnen denken in moleculen en formules. Die genieten daar zo van, die begrijpen er echt niets van. Zij kunnen niet meer simpel denken. Zij bedenken niet dat het met een touwtje kan of dat iets met een beetje kleefwas werkt. Dat is eigenlijk mijn beste publiek. Het is voor mij makkelijker dan voor honderd kinderen spelen, die denken simpel, die doorgronden het veel makkelijker. Kinderen schreeuwen dan: ‘Er zit gewoon een bodem onder, ze is niet weg hoor’. De oplossing is soms simpel, de uitvoering is moeilijk.

Het wetenschappelijke element binnen de magie, daar lijkt bijna niet aan te ontkomen.
In de goochelkunst zijn dingen bedacht voordat ze in de wetenschap werden bedacht. Robert Houdin had vroeger een glazen bol waar licht uitkwam, dus wij zeggen dat hij, voordat Edison licht uit de gloeilamp haalde, het licht heeft ontdekt. Hij gebruikte het alleen voor een truc en niet voor de wetenschap. Zo gebruikte Napoleon een truc van Houdin om een aanslag te voorkomen. Hij werkte met elektrische magneten toen dat eigenlijk nog helemaal niet bestond. Zo plaatste hij magneten in een kist, zodat de vijand het niet kan stelen en meenemen. Zo verzon Houdin steeds meer trucs om Napoleon te helpen.

Hoe kom jij aan nieuwe illusies?
Ik probeer het zelf wel te verzinnen, maar ik ben eigenlijk een betere performer. Je moet het zo zien: je hebt mensen die goed kunnen zingen en mensen die goed liedjes kunnen schrijven, zo is het bij mij ook. Ik koop illusies maar soms ga ik ook op zoek naar geheimen. Zo is het ook gegaan met de zwevende gloeilamp die ik nu in mijn show heb. De gloeilamp zweeft over het publiek. De eigenaar van die truc is overleden en zijn vrouw is de enige die de truc nog kent.

Ik heb de truc in de show gezien. De truc werd ingeleid met het spannende verhaal dat er een oude wijze man uit India was die de truc geërfd had en overgedragen van generatie op generatie. Ik ben erg benieuwd naar de ware toedracht.
(Lachend) Oh nee, dat verhaal is verzonnen, dat hoort bij de show. Wat wel waar is dat de familie de truc met het leven bewaarde, de truc is even waardevol als een van hun kinderen. Na drie jaar smeken van mijn kant heeft de weduwe eindelijk contact met mij gezocht.

Hoe gaat het dan verder? Hoe krijg je uiteindelijk de truc?
Die vrouw heeft dus een heel groot geheim en op een gegeven moment moet zij dan het geheim aan mij gaan vertellen. Dat is echt heel spannend. Dan gaan de deuren op slot en dan wordt er een contract voor de notaris ondertekend en dan krijg je het geheim te horen. Dat gaat mondeling en wordt dus ook niet opgeschreven. Het zit alleen in mijn hoofd en in haar hoofd. Ik koop dan een soort licentie dat ik de truc mag uitvoeren, ik betaal de familie per avond. Zo gaat het altijd met unieke trucs, die echt een (familie)geheim zijn.

Hoe gaat het dan met andere trucs, hoe verkrijg je die?
Sommige trucs zijn niet uniek. Hoe je iemand kunt doorzagen kun je zelfs via Google nog wel vinden. Echt unieke trucs hebben een eeuwige (geld)waarde.

Stel je wilt iets nieuws met pak ‘m beet: springende slangen en verdwijnende assistentes, ga je dan naar een soort ‘illusiemaker’ met de vraag of hij dat wil maken?
Een beetje wel eigenlijk. Er is een soort illusie-industrie, vooral in Amerika, met mensen die illusies kunnen maken. Zoals Don Wayne en Jim Steinmeyer die ook trucs voor mij hebben verzonnen, zijn heel erg goed en bekend. Deze mensen zijn halve professors die heel goed zijn in het bedenken en ontwerpen maar niet in het uitvoeren. Je kunt er dan voor kiezen om de truc exclusief te kopen, zodat je het alleenrecht hebt, maar daar hangt dan een prijskaartje aan. Een truc kost al snel een aantal ton en daar vul je dan twee minuten van je show mee. Daarom is het ook zo duur en moeilijk om steeds een goede en nieuwe show te ontwikkelen.

Verzin je zelf wel eens nieuwe illusies?
Soms wel, het lijkt me bijvoorbeeld heel leuk om mezelf te kunnen kopiëren. Dat uit mijn lichaam een nieuwe Hans Klok stapt en daaruit weer een nieuwe, zodat er dertig Hans Klokken op het podium staan, een soort Droste-effect. Ik weet nog niet hoe ik dat precies moet gaan doen dus dat ben ik nu aan het tekenen en ontwerpen en misschien lukt het op een dag wel. Wat ik bijvoorbeeld in de nieuwe show heb verzonnen is de guillotine. De guillotine is natuurlijk niet nieuw, maar wel in deze uitvoering. Ik lig dan op de tafel en de guillotine valt, mijn benen liggen dan op de grond en het bovenlichaam nog op de tafel. Zonder bedekking op kist, heel uniek. Heel veel trucs heb ik wel heel goed verbeterd.

Kun je misschien een heel klein tipje van de sluier oplichten hoe het werkt? Ik beloof dat ik het niet door vertel… Alsjeblieft (ik kijk nu allerliefst)?
Nee, ik ga het echt niet vertellen. Het is allemaal veel simpeler dan het lijkt. Niets is wat het lijkt.

Welke illusie is voor jou het toppunt van een perfecte illusie?
Een truc van Mister Electric staat me heel erg bij. In de jaren vijftig en zestig werkten illusionisten veel met thema’s. Zijn thema was gloeilampen. Hij at lampjes en die kwamen dan in snoeren uit zijn mond. Op het einde van zijn show had hij een truc met een grote gloeilamp die flikkerde en opeens zat zijn vrouw in die lamp, helemaal opgevouwen. Ik vertelde hem dat ik graag die truc wilde kopen maar hij zei dat hij die act al had verkocht aan David Copperfield. We zijn samen gaan brainstormen hoe ik de truc kon bewerken zodat ik hem toch kon gebruiken. Het leek me geweldig als ik die combinatie met die andere gloeilamp kon maken, dan zweeft de lamp dus over het publiek en opeens zit een van mijn assistentes in die lamp, dat lijkt me geweldig. Maar daar ben ik ook nog steeds mee aan het puzzelen omdat het heel ingewikkeld en heel erg duur is.

Geloof je in magie?
Mijn omgeving zegt dat ik in een sprookjesboek leef, omdat ik zo’n fantast ben. Ik ging vannacht slapen en toen ging ik van tevoren bedenken dat ik wilde dromen dat ik op de set was bij een film van Hitchcock. Zoals in ‘The Birds’, vogels vind je nooit eng, totdat je die film hebt gezien. Daar droom ik dan over.

Wat is magie voor jou?
Het hele leven is magie. Het is toch allemaal eigenlijk helemaal niet te begrijpen, het hele leven. Het feit dat we dood gaan vind ik bijvoorbeeld heel jammer, het leven is toch zo leuk? Waarom lukt het de ene wel in het leven en de ander niet? Dat zijn pas dingen die je weet als je dood bent.

Geloof je dat echt, dat als je dood bent je dan antwoorden krijgt op al je vragen?
Dat denk ik wel, de dood is ook een avontuur. Een vriend van mij heeft onlangs een zoon verloren en hij zei dat ook, vlak voordat hij ging sterven. Ik geloof dat het ook wel echt zo is, maar je moet het eerst zalf ervaren om te weten hoe het is. We maken ons zo druk om alles; maar waarom eigenlijk, het is toch eigenlijk allemaal niets?

Hoe bedoel je dat?
Kijk bijvoorbeeld naar Madonna, die zegt dan dat ze net zo lang doorgaat met optreden tot ze net zo beroemd is als God. Dan denk ik: wat ben je eigenlijk ook een zielige vrouw als je daarvoor leeft. Performers hebben een ziekelijke ambitie om aandacht te krijgen. Dan zit je je hele leven aan de groene thee en een glas water en sport je je helmaal suf. Ze loopt elke dag hard en dan loop ze langs al die mooie winkels die ze helemaal leeg zou kunnen kopen maar ze geniet helemaal niet, ze hongert zichzelf alleen maar uit. Het is echt een kutleven! Toch? Ik probeer te genieten van alles wat ik doe.

Gepubliceerd in Mister Motley #19 Magie